Ολοσωματική Υπερθερμία

Ολοσωματική Υπερθερμία (Whole Body Hyperthermia ή WBH) είναι η σκόπιμη θέρμανση ολόκληρου του σώματος για θεραπευτικό σκοπό. Τα τελευταία χρόνια έχει ανανεωθεί το το ενδιαφέρον γι΄ αυτήν, αφού υπήρξαν τεχνολογικές πρόοδοι που την έκαναν ασφαλέστερη, και ιατρικές πρόοδοι, που την έκαναν απαραίτητη ως συμπλήρωμα ορισμένων αντικαρκινικών θεραπειών. Η Ολοσωματική Υπερθερμία χρησιμοποιείται σήμερα από συνεχώς αυξανόμενο αριθμό πανεπιστημιακών νοσοκομείων στην Ευρώπη και στις ΗΠΑ, για την αντιμετώπιση του καρκίνου και άλλων νοσημάτων, όπως το AIDS, το Lyme, τα αυτοάνοσα νοσήματα. Εφαρμοζόμενη με τις κατάλληλες ενδείξεις αποτελεί πλέον πολύ αξιόλογο κομμάτι της ολοκληρωμένης και εξατομικευμένης ογκολογίας.

Πληθώρα επιστημονικών μελετών έχει δείξει ότι η Ολοσωματική Υπερθερμία μπορεί να προκαλέσει:

• Ωρίμανση δενδριτικών κυττάρων (3).
• Παρουσίαση καρκινικών αντιγόνων στα CD8 T-λεμφοκύτταρα εκ μέρους των δενδριτικών κυττάρων (4).
• Παρατεταμένη ενεργοποίηση των Τ-λεμφοκυττάρων (5).
• Ενεργοποίηση μονοκυττάρων και μακροφάγων (6).
• Απελευθέρωση του α-παράγοντα νέκρωσης των όγκων (TNFa) (6).
• Πολλαπλασιασμό των Τ-λεμφοκυττάρων και των φυσικώς φονικών λεμφοκυττάρων (Natural Killer Cells) (4,7,8).
• Διέγερση του ανοσοποιητικού συστήματος στο σύνολό του, όπως γίνεται με το φυσικό πυρετό (4).

Ακόμα, με την αύξηση της θερμοκρασίας του σώματος σε επίπεδο πυρετού, διεγείρεται η παραγωγή ειδικής τάξης πρωτεϊνών ως προστασία από τη θέρμανση, των HSP70. Αυτές οι πρωτείνες εξωτερικεύονται στην επιφάνεια των καρκινικών κυττάρων (και άλλων άρρωστων κυττάρων) και τα επισημαίνουν ως «υποψήφια για εκκαθάριση». Το ανοσοποιητικό σύστημα τα ανιχνεύει ως ξένα κύτταρα και κινητοποιεί τους μηχανισμούς καταστροφής. Στον αντίποδα, επειδή οι πρωτείνες HSP, αθροιζόμενες στο εσωτερικό του κυττάρου, ασκούν προστατευτική δράση, η κατάχρηση υπερθερμίας αναπτύσσει θερμοαντοχή. Για τον λόγο αυτόν, η Ολοσωματική Υπερθερμία εκτελείται με ρυθμό μιάς συνεδρίας ανά 3 έως 4 εβδομάδες, ανάλογα με την περίπτωση.

Η Ολοσωματική Υπερθερμία είναι σήμερα ευρύτερα αποδεκτή ως μια αποτελεσματική, μη τοξική θεραπευτική ιατρική πράξη, που συμπληρώνει την ανοσοθεραπεία, την χημειοθεραπεία και την ακτινοθεραπεία, αυξάνοντας την αποτελεσματικότητά τους.

Σύντομη ιστορική αναδρομή

Η θεραπευτική χρήση της θερμότητας ανάγεται στην αρχαιότητα. Οι αρχαίοι Έλληνες ιατροί, και κυρίως ο Παρμενίδης και ο Ιπποκράτης, αναγνώρισαν την θεραπευτική φύση και την κλινική αξία του πυρετού. Τον 19ο αιώνα πρώτος ο Busch και αργότερα άλλοι Γερμανοί ιατροί δημοσίευσαν υποχώρηση ή ίαση σαρκωμάτων σε ασθενείς που παρεμπιπτόντως αρρώσταιναν από παρατεταμένα εμπύρετα λοιμώδη νοσήματα. Ο ιατρός William Coley από την Νέα Υόρκη επέτυχε επαναλήψιμα αποτελέσματα στη θεραπεία καρκινοπαθών, με τη χρήση μείγματος βακτηριακών ενδοτοξινών, που είναι έκτοτε γνωστό ως Μεικτό Βακτηριακό Εμβόλιο του Coley. Προσπάθησε μάλιστα να παρασκευάσει και σταθερά πυρετογόνα σκευάσματα (1).

Η Ολοσωματική Υπερθερμία σήμερα

Σήμερα έχει επικρατήσει και χρησιμοποιείται η θέρμανση του σώματος από εξωτερική πηγή, η οποία είναι λυχνίες υπέρυθρης ακτινοβολίας, φιλτραρισμένης από στρώμα νερού. Αυτό παρέχει το πλεονέκτημα ότι η επιφάνεια του δέρματος δεν συγκρατεί την ακτινοβολία, η οποία έτσι διεισδύει στο εσωτερικό του σώματος με ευκολία.

Σκοπός της ολοσωματικής υπερθερμίας είναι να αναπαραγάγει τα ευεργετικά αποτελέσματα του πυρετού (2). Όταν χρησιμοποιούνται θερμοκρασίες σώματος στο επίπεδο των 40-41ο C γιά 1-2 ώρες, η ολοσωματική υπερθερμία χαρακτηρίζεται ως ακραία (extreme), ενώ στο επίπεδο των 39-40ο C για 4-8 ώρες χαρακτηρίζεται ως μέση (moderate) υπερθερμία. Η ήπια (mild) υπερθερμία δεν έχει εφαρμογή στον καρκίνο. Η κύρια ένδειξη εφαρμογής της ολοσωματικής υπερθερμίας είναι ο πολυμεταστατικός και ο γενικευμένος καρκίνος, πάντα σε συνδυασμό με χημειοθεραπεία ή ανοσοθεραπεία και άλλα βοηθητικά θεραπευτικά μέσα. Η λογική της μεθόδου είναι ότι τα καρκινικά κύτταρα είναι πιο θερμοευαίσθητα από τα φυσιολογικά, ότι με την θέρμανση σε πυρετικά επίπεδα διεγείρονται όλες οι όψεις του ανοσοποιητικού, και ότι η υψηλή θερμοκρασία διευκολύνει τη δράση των άλλων θεραπειών, και ιδίως της χημειοθεραπείας και της ανοσοθεραπείας.

Οι λόγοι για τους οποίους ο καρκίνος είναι θερμοευαίσθητος είναι ότι αρδεύεται από μη φυσιολογικά νεο-αγγεία (με μη φυσιολογικές ιδιότητες), ότι μέσα στον πυρήνα των όγκων επικρατεί κανονικά αναερόβιος μεταβολισμός και μεταβολική οξέωση τα οποία τείνουν να αντιστραφούν με τη θέρμανση, και ότι ενω επιταχύνεται ο μεταβολισμός των όγκων με τη θέρμανση, δεν αυξάνει αντίστοιχα και η παροχή θρεπτικών ουσιών (επειδή τα νεο-αγγεία δεν συμπεριφέρονται φυσιολογικά).